Журазидим (цефтазидим)

Журазидим (цефтазидим)

Таъсир қилувчи модда (ХПН): цефтазидим.

АТХ коди: J01DA11

Фармакотерапевтик гуруҳи:

Антибиотиклар (цефалоспоринлар гуруҳи).

           

 

 

Фармакологик хусусиятлари

Парентерал қўллаш учун цефалоспорин антибиотикларининг III-авлоди. Бактерицид таъсир қилади. Таъсир механизми цефтазидимни микроорганизмлар ҳужайра деворининг синтезини  бузиш қобилиятига асосланган. Кенг доирали таъсирга эга. Кўпчилик бета-лактамазалар таъсирига турғун. Цефтазидим грамманфий бактерияларга нисбатан фаол: Pseudomonasaeruginosa, Pseudomonasspp., (шу жумладан, Pseudomonaspseudomallei), Klebsiellaspp, (шу жумладан, Klebsiellapneumoniae), Proteusmirabilis,   Proteusvulgaris, Morganellamorganii, Providenciarettgeri, Providenciaspp., Escherichiacoli, Enterobacterspp., Citrobacterspp., Serratiaspp., Salmonellaspp.,  Shigellaspp., Yersiniaenterocolitica, Pasteurellamultocida, Acinetobacterspp., Neisseriagonorrhoeae, Neisseriameningitides, Haemophilusinfluenzae(шу жумладан, ампициллин-резистент штаммлари), Haemophilusparainfluenzae, шу жумладан, ампициллин-резистент штаммлари); граммусбат бактериялар: Staphylococcusaureus(метициллинга сезгир штаммлари), Staphylococcusepidermidis(метицилинга сезгир штаммлари), Micrococcusspp., Streptococcuspyogenes, (А гуруҳига мансуб  β-гемолитик стептококк), Streptococcusнинг В гуруҳи (Streptococcusagalactiae), Streptococcuspneumoniae, Streptococcusmitis, Streptococcusspp. (Streptococcusfaecalisдан ташқари); анаэроб бактериялар: Peptococcusspp., Peptostreptococcusspp., Streptococcusspp., Propionibacteriumspp.,  Clostridiumperfringens, Fusobacteriumspp., Bacteroidesspp. (Bacteroidesfragilisнинг кўпчилик штаммлари резистент). Цефтазидим метициллин-резистент стафилококклар, Streptococcusfaecalisва бошқа Еnterococci, Listeriamonocytogenes, Campilobacterspp. ва   Clostridiumdifficileга нисбатан фаол эмас.

Фармакокинетика

Препарат юборилганидан кейин цефтазидим организмда тез тақсимланади ва кўпчилик тўқималарда ва организмнинг суюқликларида, шу жумладан синовиал, перикардиал ва перитонеал суюқликларда, ўт, балғам, сийдикда терапевтик концентрацияга эришади. Цефтазидим, шунингдек, суяклар, миокард, ўт пуфаги девори, тери ва юмшоқтўқималарда тақсимланиб, инфекцион касалликларни даволаш учун етарли бўлган концентрацияни ҳосил қилади. Йўлдош орқали ўтади, кўкрак сути билан  ажралиб чиқади. Цефтазидим зарарланмаган гематоэнцефалоик тўсиқорқали ёмон ўтади. Менингитда орқа мия суюқлигида терапевтик концентрацияларда аниқланади. Плазма оқсиллари билан (қайтувчан) боғланади-15 % бунда плазма оқсиллари билан боғланиш даражаси концентрацияга боғлиқэмас. Боғланмаган ҳолдаги цефтазидим бактерицид таъсир кўрсатади. Препарат мушак ичига 500 мг ва 1 г дозада юборилганда Смах га 1 соатдан кейин эришилади ва у мувофиқравишда 17 мкг/мл ва 39 мкг/мл ни ташкил қилади; шу дозаларда вена ичига юборилганда – 42 мкг/мл ва 69 мкг/мл. Цефтазидимнинг қон плазмасидаги терапевтик концентрацияси 8-12 соат давомида сақланиб туради, бунда концентрация катталиги 6-8 соат давомида 4 мкг/мл га тенг бўлади. Vd= 0,21 – 0,28 л/кг ни ташкил қилади. Цефтазидим юмшоқтўқималарда, буйракда, ўпкада, суякларда, бўғимларда, сероз бўшлиқларда тўпланади. Цефтазидим метаболизмга учрамайди. Цефтазидим сийдик билан ўзгармаган ҳолда, асосан калавачалар фильтрацияси орқали ажралиб чиқади. Буйрак фаолияти меъёрида бўлган беморларда Т1/2 1,8 соатни ташкил қилади. Цефтазидим дозасининг тахминан 80-90 % сийдик орқали 24 соат давомида ажралиб чиқарилади. Буйрак фаолияти бузилган беморларда Т1/2  2,2 соатни ташкил қилади.

Қўлланилиши

Препаратга сезгир бўлган микроорганизмлар чақирган инфекцион-яллиғланиш касалликларини (моно- ёки аралаш инфекциялар) даволаш:

  • оғир инфекциялар (сепсис, септицемия, бактериемия, перитонит, менингит, иммунитети пасайган пациентлардаги инфекциялар; жадал даволаш бўлимлари пациентларидаги инфекциялар, масалан инфицирланган куйишлар);

  • суяклар ва бўғимларнинг инфекциялари (септик артрит, остеомиелит, бактериал бурсит);

  • нафас йўлларининг инфекциялари (ўткир ва сурункали бронхит, инфицирланган бронхоэктазлар, граммусбат микроорганизмлар чақирган  пневмония, ўпка абцесси, плевра эмпиемаси);

  • сийдик чиқариш йўлларининг инфекциялари (ўткир ва сурункали пиелонефрит, пиелит, простатит, цистит, уретрит /бактериал/, буйрак абцесси);

  • тери ва юмшоқтўқималарнинг инфекциялари (мастит, жароҳат инфекциялари, тери яралари, целлюлит, сарамас, инфицирланган куйишлар);

  • меъда-ичак йўллари, ўт-сафро чиқариш йўллари ва қорин бўшлиғининг инфекциялари (перитонит, энтероколит, дивертикулит, кичик чаноқаъзоларининг яллиғланиши, холецистит, холангит, ўт пуфаги эмпиемаси);

  • гинекологик инфекциялар;

  • қулоқ, томоқва бурун инфекциялари (ўрта отит, синусит, мастоидит);

  • сўзак (айниқса, пенициллинларга юқори сезувчанлиги бўлган пациентларда);

  • гемодиализ ва перитонеал диализ, ҳамда узлуксиз амбулатор перитонеал диализ билан боғлиқбўлган инфекциялар;

  • простата безидаги операцияларда инфекцион асоратларни олдини олиш (трансуретрал резекция).

Цефтазидимни микроорганизмларнинг сезгирлиги тўғрисидаги маълумотлар олингунича биринчи танлов препарати сифатида бошқа антибактериал воситалари билан қўшмасдан ишлатиш мумкин. Цефтазидимни бета-лактамазага чидамли бўлган кўпчилик антибиотиклар ва аминогликозидлар билан бирга қўллаш мумкин. Цефтазидимни анаэроб инфекцияларда, агарда  Bacteroidesfragilisни бўлиши тахмин қилинаётган бўлса, бошқа антибиотиклар билан бирга қўллаш мумкин.

Қўллаш усули ва дозалари

Цефтазидим фақат парентерал қўллаш учун мўлжалланган. Доза касалликнинг оғирлиги, қўзғатувчининг тури, беморнинг ёши, вазни, буйраклар фаолиятига қараб шахсий белгиланади. Препарат вена ичига ёки катта думба мушагининг юқори ташқи квадрантига ёки соннинг латерал соҳасига чуқур қилиб юборилади. Цетазидим эритмасини бевосита вена ичига ёки инфузион тизими найчасига юбориш мумкин. Катталарга суткада 1-6 г дан вена ичига ёки мушак ичига буюрилади; юбориш сони – суткада 2-3 марта. Сийдик чиқариш йўлларининг инфекцияларида 0,5 – 1 г дан ҳар 12 соатда буюрилади. Кўпчилик инфекцияларда 1 г доза ҳар 8 соатда  ёки 2 г дан ҳар 12 соатда қўллаш самаралидир. Касалликни оғир кечишида, айниқса иммунитети пасайган пациентлар, шу жумладан нейтропенияли пациентларда, 2 г дан 8 ёки 12 соатда ёки 3 г дан ҳар 12 соатда буюриш лозим. Псевдомонадалар чақирган ўпка инфекцияларида ва муковисцидозли пациентларга суткада 100-150 мг/кг дозада буюрилади; юбориш сони – суткада 3 марта. Оғир ёки ҳаётга ҳавф солувчи инфекцияларда препарат вена ичига 2 г дан ҳар 8 соатда буюрилади. Суяклар ва бўғимларнинг инфекцияларида препарат вена ичига 2 г дан ҳар 12 соатда буюрилади. Простата безидаги операцияларда инфекцион асоратларни олдини  олиш учун анестезия индукциясидан аввал, препарат 1 г дозада юборилади. Иккинчи доза катетер олинаётганида юборилади. Катталар учун максимал суткалик доза – 6 г. Кекса, айниқса 80 ёшдан ошган пациентларга ўткир касалликларда, цефтазидим клиренси пастлигини ҳисобга олиб, цефтазидимни суткада 3 г дан ошиқбўлмаган дозада буюриш тавсия этилади. 2 ойликдан ошган болаларга препарат суткада 30-100 мкг/кг дозада буюрилади; юбориш сони - суткада 2-3 марта; иммунитети пасайган,  муковисцидоз ёки менингит билан касалланган болаларга суткада 150 мг/кг (максимал суткада 6 г) дозада буюрилади; инъекция сони – суткада 3 марта. Янги туғилган ва 2 ойгача бўлаган чақалоқларга препарат суткада 25-60 мг/кг дозада буюрилади; инъекция сони – суткада 2 марта. Буйраклар фаолияти бузилган катталарга (гемодиализда бўлган беморларни ҳам қўшиб) 1 г бошланғич юклама дозадан кейин, креатинин клиренсига қараб дозани камайтириш лозим.

 

Креатинин клиренси

Доза

50 мл/мин дан ортиқ

(0,83 мл/сек)

Ўртача тавсия қилинган

Доза

35-50 мл/мин

(0,52-0,83 мл/сек)

Ҳар 12 соатда 1 г дан

16-30 мл/мин

(0,27-0,5 мл/сек)

Ҳар 24 соатда 1 г дан

6-15 мл/мин

(0,1-0,25 мл/сек)

Ҳар 24 соатда 0,5 г дан

5 мл/мин дан кам

(0,08 мл/сек)

Ҳар 48 соатда 0,5 г дан

Гемодиализда бўлган

пациентлар

Ҳар бир сеансдан кейин

1 г дан

Перитонеал диализда

бўлган пациентлар

Ҳар 24 соатда 0,5 г дан

 

Жадвалда кўрсатилган дозалар тахминийдир. Бу тоифа пациентларнинг қон зардобида цефтазидим миқдорини назорат қилиш тавсия этилади, у 40 мг/мл дан ошмаслиги керак. Гемодиализ вақтида цефтазидимнинг яримчиқарилиш даври 3-5 соатни ташкил қилади. Ҳар бир диализ муолажаси охирида препаратнинг мувофиқ дозасини такрорлаш керак. Перитонеал диализда препаратни 2 л диализ суюқлигига 125 мг дан 250 мг гача қўшиш мумкин. Мушак ичига юбориш учун 0,5 г препарат 1,5 мл, 1,0 г – 3 мл инъекция учун сувда эритилади. Вена ичига юбориш учун 0,5 г препарат 5,0 мл, 1,0 г – 10 мл инъекция учун сувда эритилади. Инфузион эритма тайёрлаш учун препаратнинг эритилган эритмаси қўшимча равишда 50-100 мл қуйидаги эритмаларнинг бирида суюлтирилади: натрий хлориднинг инъекция учун 0,9 % изотоник эритмаси, Рингер эритмаси, 5 ва 10 % глюкоза (декстроза) эритмаси, 5 % глюкоза эритмасини 0,9 % натрий хлорид эритмаси билан аралашмаси. Инфузия учун фақат янги тайёрланган эритма ишлатилади.

Ножўя таъсирлари

Овқат ҳазм қилиш тизими томонидан:диарея, кўнгил айниши, қусиш, ич қотиши, қорин оғриғи, жигар трансаминазлари ЛДГ, ГГТ ва ИФ; фаоллигини транзитор ошиши; кам – стоматит, колит (шу жумладан псевдомембраноз); Қон ишлаб чиқариш тизими томонидан:эозинофилия, жуда кам – лейкопения, нейтропения, агранулоцитоз, тромбоцитопения, лимфоцитоз; Марказий ва периферик нерв тизими томонидан:бош оғриғи, бош айланиши, парестезиялар, таъм сезишни бузилиши; буйрак фаолиятининг етишмовчилиги бўлган беморларга доза нотўғри танланганида – тремор, талвасалар, энцефалопатия; Аллергик реакциялар:тошма, эшакеми, иситма, қичишиш, эозинофилия; жуда кам – бронхоспазм, АБ пасайиши, ангионевротик шиш; айрим ҳолларда – мультиформ эритема, Стивенс-Жонсон синдроми ва токсик эпидермал некролиз; Маҳаллий реакциялар:вена ичига юборилганида – флебит, тромбофле-бит; мушак ичига юборилганида –  инъекция ўрнида оғриқ; Бошқалар:гемолизсиз Кумбснинг мусбат реакцияси, қон зардобида креатинин даражасининг транзитор ошиши; Биологик таъсири билан боғлиқсамаралари: суперинфекция (кандидоз, шу жумладан қин шиллиққаватининг). 

Қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар

Цефтазидим ва цефалоспоринлар гуруҳи антибиотикларига нисбатан юқори сезувчанлик.

Дорилар билан ўзаро таъсири

Цефалоспорин антибиотиклар нефротоксик самарага эга бўлган препаратлар билан бир вақтда буюрилганида, буйраклар томонидан ножўя таъсирларнинг айниқса олдин буйрак касалликлари бўлган ёки буйрак фаолияти бузилган беморларда ривожланиш эҳтимоли ошади. Цефтазидимни аминогликозидлар гуруҳи антибиотиклари билан бир идишда аралаштириш мумкин эмас, чунки бу уларни ўзаро (фаолсизланишига) олиб келади. Ванкомицин цефтазидим билан чўкма ҳосил қилганлиги учун тўғри келмайди. Бу препаратларни бир найча орқали юбориш зарурати бўлганида, системани ёки вена ичига юбориш учун мосламани яхшилаб ювиш керак. Препаратни «ҳалқали» диуретиклар билан бир вақтда эҳтиёткорлик билан қўллаш керак.

Дозани ошириб юбориш

Симптомлари:бош айланиши, парестезиялар, бош оғриғи, талвасалар, лаборатория текшириши натижаларининг ўзгариши. Даволаш:зарур бўлганида симптоматик даволаш ўтказилади, оғир ҳолларда гемодиализ самарали. Махсус антидоти йўқ.

Махсус кўрсатмалар

Цефтазидим билан даволашдан олдин, пациентда цефтазидим, цефалоспорин ва пенициллин гуруҳи антибиотикларига ёки бошқа препаратларга нисбатан юқори сезувчанлик реакциялари учрамаганлигини аниқлаш керак. Анамнезида пенициллин гуруҳи антибиотикларига ёки бета-лактамаза таъсирига чидамли бўлган бошқа антибиотикларга аллергик реакциялари бўлган пациентларга, цефтазидимни алоҳида эҳтиёткорлик билан буюриш керак. Цефтазидимга аллергик реакциялар ривожланганида, препаратни дарҳол бекор қилиш лозим. Ўта юқори сезувчанлик реакциялари ривожланганида адреналин, гидрокортизон, антигистамин препаратларини қўллаш ва бошқа шошилинч муолажалар ўтказиш мумкин. Кенг доирали таъсир қилувчи антибиотикларни, шу жумладан цефтазидимни узоқвақт қўлланилиши, уларга сезгир бўлмаган микроорганизмларнинг (масалан, Candida, Enterococcus) кўпайишига олиб келиши мумкин, бундай ҳолларда даволашни тўхтатиш ёки мувофиқдаволаш ўтказиш талаб қилинади. Даволашда беморнинг ҳолатини доимо баҳолаш зарур. Пенициллинлар ва цефалоспоринлар гуруҳига кирувчи кенг доирали антибиотиклар каби цефтазидим билан даволашда Enterobacterнинг баъзи сезгир штаммларида резистентлик ривожланиши мумкин.  Шунинг учун, агарда зарур бўлса, Enterobacterчақирган инфекцияларни даволашда микроорганизмларнинг сезгирлигини вақти-вақти билан текшириб туриш керак. Буйрак етишмовчилигида цефтазидимнинг дозаси буйрак фаолиятининг бузилиш даражасига қараб камайтирилади. Доза нотўғри танланса неврологик бузилишлар бўлиши мумкин. Цефтазидим сийдикда глюкозани аниқлашнинг ферментатив усулларининг натижаларига таъсир кўрсатмайди, лекин миснинг қайтарилишлили тестларнинг натижаларига, унча катта бўлмаган даражада таъсир қилиши мумкин (Бенидикт, Фелинг, Клинитест).  Цефтазидим креатининни ишқорий пикрат тести билан аниқлаш натижаларига таъсир кўрсатмайди. Цефтазидим анамнезида қон кетиши ва меъда-ичак йўлларининг касалликлари (айниқса носпецифик ярали колит) бўлган пациентларга, кутилаётган фойда ва потенциал хавфни синчиклаб ўлчаб кўриб, эҳтиёткорлик билан буюрилади. Цефалоспоринларни қўллашда ичак микрофлорасини бостирилиши туфайли К витаминининг синтези пасаяди. Бу эса К витаминига боғлиқбўлган қон ивиши омиллари даражасининг камайишига ва кам ҳолларда – гипопротромбинемия ва қон кетишига олиб келиши мумкин. Кекса ёшдаги, умуман оғир ҳолатдаги ёки ҳолсизланган жигар фаолияти бузилган ва сифатсиз овқатланадиган пациентларда қон кетиш ҳавфи ошади. Цефтазидимни ҳомиладорлик ва лактация даврида, фақат она учун кутиладиган фойда, ҳомила учун бўлган потенциал ҳавфдан устун бўлган холдагина қўллаш мумкин. Янги туғилган ва 1 ойгача бўлган чақалоқларга препаратни буюриш зарурати бўлганида, цефтазидимни қўллашдан кутилаётган фойда ва потенциал ҳавфни синчиклаб баҳолаш лозим. 

Чиқарилиш шакли

0,5 ёки 1,0 г кукун, флаконларда.

Сақлаш шароити

Қуруқ, ёруғликдан ҳимояланган жойда, хона ҳароратида сақлансин.

Яроқлилик муддати

3 йил.